عواملی که باعث شد عامه مردم بعد رحلت پیامبر ساکت ماندند و درباره واقعه غدیر خم هیچ نگفتند نسبت به شورای سقیفه اعتراض نکردند و امام علی (ع) خانه نشین شد.
می توان به عوامل زیر اشاره کرد:
یکم : حسادت و کینه: در احادیث اهل سنت نیز آمده که پیامبر(صلى الله علیه وآله وسلم) بر مظلومیت على(علیه السلام)گریه کردند و به امام علی (علیه السلام) فرمود: براى کینه هایى که اقوامى از تو در دل پنهان دارند که تا من از دنیا نروم آنها را ظاهر نخواهند ساخت. على(علیه السلام) گفت: من چه کنم یا رسول الله؟ فرمود: باید صبر کنى. گفت: اگر نتوانم؟ فرمود: باید نیکو برخورد کنى. گفت: دینم سالم مى ماند؟ فرمود: آرى دینت سالم خواهد ماند[1].
دوم: وجود تفکرات جاهلی تفکرات جاهلی در قالب های متفاوتی بروز و ظهور کرده است گاه از باب قبیله گرایی بوده است وگاه دخالت دادن سن و سال در امر مدیریتی وگاه در قالب های دیگر
سوم: سرپیچی از دستورات حضرت پیامبر (صلى الله علیه وآله وسلم) در جامعة نوپای اسلامی افرادی بودند که پیروی آنان از حضرت رسول (صلى الله علیه وآله وسلم) تا زمانی بوده که برایشان ضرری نداشته باشد اما اگر حضرت پیامبر فرمانی می‌داد که باب میل آنان نمی‌بود و یا قادر به درک آن دستور نبودند به مخالفت بر می‌خواستند و تاریخ بسیاری از این مخالفت‌ها را ثبت کرده است که در ذیل به برخی از آنها اشاره میشود:
الف: در جنگ حنین وقتی پیامبر خدا صلی الله علیه و آله و سلم تقسیم غنایم کرد افرادی به خاطر تقسیم رسول خدا اعتراض کردند که چرا سهم ابوسفیان را بیش از دیگران داده که عمر از جمله معترضین بود و رسول خدا فرمودند: این سهم مولفه قلوبهم است که در قرآن آمده است.
ب: حضرت پیامبر (صلى الله علیه وآله وسلم) در حجه الوداع فرمودند: هرکس با خودش قربانی ندارد حجش را به عمره تبدیل کند و آنان که قربانی به همراه دارند بر احرام خود باقی باشند عده‌ای اطاعت نمودند و گروهی مخالفت کردند و از جملة مخالفان گفتار پیامبر خاتم (صلى الله علیه وآله وسلم) شخص عمر بود[2].
ج: چون پیامبر اکرم (صلى الله علیه وآله وسلم) اسامه را به فرماندهی سپاه اسلام منصوب کردند عده‌ای از مسلمانان، به انتصاب اسامه اعتراض کردند که مورد لعن حضرت محمد (صلى الله علیه وآله وسلم) قرار گرفتند[3].
د: اعتراض عمر در صلح حدیبیه[4].
و: مخالفت او با آوردن قلم و کاغذ برای حضرت پیامبر (صلى الله علیه وآله وسلم) و به کار بردن واژة هزیان گویی نسبت به شخص پیامبر عظیم الشأن اسلام (صلى الله علیه وآله وسلم)[5]
آنانکه در منافعی به مراتب کوچک‌تر از امر امامت دستورات آن رسول خاتم (صلى الله علیه وآله وسلم) نادیده گرفتند به یقین مخالفتشان در امر امامت قابل پیش بینی بود از اینرو در احادیث اهل سنت آمده است: که برخی از صحابه پیامبر(صلى الله علیه وآله وسلم) به خاطر ارتداد از دین[6] یا احداث و تبدیل در دین بعد از آن حضرت، در قیامت از حوض، طرد مى شوند و این سنخ احادیث بسیارند و در صحاح و سنن و مسانید اهل سنت نیز، وارد شده اند و از صحابه بسیارى از جمله: حذیفه، عبدالله بن مسعود، ابى بکرة، ابوسعید خدرى، عمر بن خطاب، سهل بن سعد، عقبة بن عامر، ابوهریرة، ام سلمة، اسماء بنت ابى بکر، ابن عباس، انس بن مالک و عایشه روایت شده اند[7].
چهارم: وجود منافقان در جامعة اسلامی حضورمنافقین درعصررسالت به حدی پررنگ بوده است که ایات زیادی درمذمت وشان آنهانزال شده است وحتی عنوان سوره ای ازسوره های قرآن کریم به آنهااختصاص پیداکرده است. از بزرگترین مشکلات حضرت پیامبر (صلى الله علیه وآله وسلم) در طول سال‌های رسالتش، وجود منافقان در میان مسلمانان بود افرادی که در باطن هیچ اعتقادی به اسلام نداشتند و در فرصت‌های مناسب به اسلام عزیز ضربه می‌زدند و باعث گمراهی دیگران نیز می‌شدند و این افراد در جنگ احد مسلمانان را تشکیل می‌دادند[8] به یقین منافقان هرگز راضی به جانشینی امام علی (علیه السلام) نبوده‌اند و به توطئه پردازی مشغول می‌شدند و از هرج و مرج جامعه استقبال می‌کردند و هرگز نمی‌توان گفت همة منافقان قبل از رحلت حضرت پیامبر (صلى الله علیه وآله وسلم) معدوم شدند زیرا وجود منافقان تا آخرین لحظات عمر آن حضرت غیر قابل انکار است
پنجم: عدالت خواهی حضرت علی (علیه السلام) به تعبیر ابن ابی الحدید: مهمترین سبب در اعراض عرب از امیرالمؤمنین، مسئله مالی بود زیرا علی شخصی نبود که کسی را بی‌جهت بر دیگری برتری دهد و عرب را بر عجم تفضیل بخشد او کسی بود که هرگز اجازه نمی‌داد تا شخصی به جهات خاص به او متمایل گردد[9].
بسیاری از مردم تحمل عدالت و عدالت خواهی امام علی (علیه السلام) را نداشتند زیرا آنان رشد یافتة جامعة تبعیضی بودند و می‌دانستند با حاکم شدن علی (علیه السلام) راه منافع نامشروع آنها بسته خواهد شد
ششم: بیعت گرفتن اجباری(جوتهدیدوارعاب) گرچه محمد ابوزهره می نویسد: بیعت درعصرصحابه برپایه ی رای آزاد و اطاعت اختیاری استوار بود؛ اما در زمان امویان براساس اام حکومت واجبار بر اطاعت انجام می شد حجاج و امثال او عبارت های گوناگونی برای بیعت گرفتن اختراع کرده، مردم راوامی داشتند که هنگام بیعت کردن بگویند: غلامان من آزاد و همسرم مطلقه شوند، اگر از اطاعت خلیفه سرباز زنم » این کار بدین جهت بود تا مردم را به اطاعت بی قید و شرط مجبور سازند»ولی واقعیت این است درعصرصحابه هم بیعت ازباب اختیارنبوده است ازاینروامام علی (علیه السلام) خطاب به معاویه می نویسد : گفته ای مراچون شترمهارکرده به سوی بیعت می کشاندند سوگند به خدا خواستی نکوهش کنی، اما ستودی، خواستی رسوا سازی که خود را رسوا کردی، مسلمان را چه باک که مظلوم واقع شود، ما دام که در دین خود تردید نداشته، و در یقین خود شک کند، این دلیل را آورده ام حتی برای غیر تو که پند گیرند، وآن راکوتاه آوردم به مقداری که ازخاطرم گذشت[10].
پی نوشت ها
- بحارالانوار/ ج41 ص5 باب 99 / المترجم. الاحتجاجج1 ص190 ط الأعلمی . تاریخ مدینه دمشق/ ج42/ ص323/ دار الفکر
- تاریخ طبری ج 2، ص 634 3
- السقیفه و الفدک ص 74 ـ 75
- ابن هاشم، السیره النبویه ج 4 ص 299 و 300؛ الطبقات الکبری ج 1 ص 190 و 249
- انساب اشراف ج 2 ص 238
- صحیح البخارى/ ج4/ ص142/ باب الحوض دار المعرفة بیروت الموطأ/ کتاب الجهاد/ باب الشهداء فى سبیل الله/ ج2/ ص461/ دار احیاء التراث العربى بیروت
- بلاذری انساب لاشراف ج 2 ص 742، تحقیق سهیل زکار و ریاض زرکلی، دار الفکر بیروت 1417 ه ق
- شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید ج 2 ص 197
- احتجاج طبرسی، ج 1 ص 210
موفق و پیروز باشید.
علیه ,الله ,وسلم ,وآله ,پیامبر ,صلى ,الله علیه ,علیه وآله ,وآله وسلم ,صلى الله ,علیه السلام
درباره این سایت